W dniach 13-14 czerwca 2024 r. odbyła się w Warszawie XV Konferencja organizowana przez Stowarzyszenie Kosztorysantów Budowlanych, tym razem pt. „Szacowanie i kosztorysowanie robót budowlanych w zamówieniach publicznych – prawo a praktyka”. Podjęta tematyka podyktowana została potrzebą sprawdzenia, na ile przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych wprowadzone w życie ponad trzy lata temu sprawdzają się w postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych na roboty budowlane. Stąd też na konferencji dokonano przeglądu ustawy Pzp oraz rozporządzeń wykonawczych w obszarze opisu przedmiotu zamówienia, dokumentów kosztowych oraz wynagrodzeń i ich waloryzacji w zawieranych umowach o roboty budowlane w kontekście powszechnie stosowanych praktyk przy organizacji przedsięwzięć budowlanych.

Po uroczystym otwarciu konferencji przez Prezesa SKB – Tomasza Pytkowskiego i powitaniu zaproszonych gości: Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych – Huberta Nowaka, przedstawicieli KIO, Ministerstwa Rozwoju i Technologii, wyższych uczelni, prawników, ekspertów budowlanych i rzeczoznawców kosztorysowych, w tematykę spotkania wprowadził dr Arkadiusz Weremczuk analizując wpływ trendów gospodarczych na sektor budowlany w Polsce w 2024 r., który to wpływ jest zagadnieniem o kluczowym znaczeniu, szczególnie w kontekście obecnych przemian ekonomicznych na poziomie krajowym i globalnym. Jak podkreślił referujący, analiza tych trendów pozwala na głębsze zrozumienie dynamiki rynku budowlanego oraz identyfikację czynników determinujących jego rozwój.

Do najważniejszych elementów wpływających na sektor budowlany wykładowca zaliczył m.in. tempo wzrostu gospodarczego, inflację, politykę monetarną oraz demograficzne zmiany strukturalne, po czym w dalszym toku wystąpienia omówił szczegółowo te elementy analizując wpływ inflacji na koszty budowy, wpływ polityki rządu na projekty budowlane, przyjrzał się roli inwestycji zagranicznych i postępowi technologicznemu w budownictwie, wpływie zakłóceń w światowych łańcuchach dostaw na ceny materiałów budowlanych, tendencjom na rynku pracy i ich wpływie na budownictwo, a także rozważył wpływ nowych przepisów ochrony środowiska w kontekście priorytetowego traktowania zrównoważonego rozwoju budownictwa.

Wykładowca stwierdził, że pomimo licznych wyzwań gospodarczych, sektor budowlany w Polsce w 2024 r. wykazuje dynamiczny rozwój i adaptacje do zmieniających się warunków. Rosnące inwestycje zagraniczne oraz postęp technologiczny, w tym zaawansowane technologie cyfrowe i prefabrykacja, znacząco zwiększają efektywność realizowanych projektów. Polityka rządu, poprzez wprowadzenie ulg podatkowych i regulacji promujących zrównoważone budownictwo, wspiera innowacje i ekologiczne praktyki w sektorze. Dzięki strategicznemu planowaniu oraz inwestycjom w rozwój pracowników, firmy budowlane skutecznie radzą sobie z niedoborem siły roboczej, jednocześnie podnosząc standardy realizacji projektów. Ogólnie rzecz biorąc, sektor budowlany w Polsce jest na dobrej drodze do osiągnięcia zrównoważonego i stabilnego wzrostu, dostosowując się do nowych wyzwań i wykorzystując nadarzające się możliwości.

Drugim z prelegentów był prof. dr hab. Andrzej Borowicz, który zaprezentował wyniki ankiety UZP dedykowanej interesariuszom systemu zamówień publicznych. Wykładowca podkreślił, że ankietę UZP przeprowadzono w okresie od 19.12.2023 roku do 15.02.2024 roku, a zatem był to okres na tyle długi, iż wszyscy zamawiający i wykonawcy zainteresowani udziałem w badaniu, mogli się w nim wypowiedzieć.

Celem badania było „uzyskanie opinii uczestników rynku zamówień publicznych dotyczących niektórych kierunków ewentualnych zmian Prawa zamówień publicznych.” W badaniu, w którym znalazło się 14 pytań problemowych, wzięło udział 1236 respondentów, w tym 1038 zamawiających oraz zaledwie 198 wykonawców.

Wśród uczestników badania zdecydowanie dominowali zamawiający. Stanowili oni bowiem aż blisko 84% ogółu respondentów, co wynika z faktu , że to właśnie zamawiający, pełnią rolę autorów scenariuszy postępowań obejmujących m.in. dobór trybu udzielenia zamówienia publicznego, dobór warunków udziału w postępowaniu oraz kryteriów oceny ofert. Odpowiadają oni również za badanie złożonych ofert oraz dokonanie wyboru oferty najkorzystniejszej. To właśnie zamawiający mają decydujący wpływ na przebieg i wyniki poszczególnych postępowań i stanowią, co do zasady, najbardziej profesjonalną i kompetentną grupę interesariuszy systemu zamówień publicznych.

Wyniki tej ankiety, co do której wykładowca zgłosił pewne zastrzeżenia merytoryczne oraz warsztatowe, z pewnością będą zalążkiem do wprowadzenia zmian w obecnie obowiązujących przepisach regulujących zamówienia publiczne.

Obydwa wystąpienia dały podstawę dla kolejnego bloku tematycznego związanego z kosztorysami w orzecznictwie. Jako pierwsza wystąpiła mec. Maria Kacprzyk prezentując zagadnienia związane z kosztorysem na roboty budowlane w orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej. Wykładowczyni odwołała się do szeregu orzeczeń, dokonując ich syntetycznej analizy, szczególnie pouczającej dla kosztorysantów i zamawiających zgromadzonych na konferencji. W podsumowaniu stwierdziła, że kosztorys w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego może przyjąć różny charakter, zależnie od funkcji, jaką pełni, ale też sposobu opisu przedmiotu zamówienia. Z uwagi na jego newralgiczną rolę w postępowaniu o udzielenie zamówienia i możliwe różne jego ujęcie jako środka dowodowego, wskazane jest precyzyjne określenie, jakim jest środkiem dowodowym, jak również czy podlega uzupełnieniu w razie jego braku lub niekompletności.

W drugiej kolejności głos zabrali dr Hubert Wysoczański oraz apl. radc. Konrad Lach przedstawiając zagadnienie kosztorysu w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego.

Jak pokazuje przegląd stosowanych przepisów, same akty prawne nie są w stanie uregulować wszystkich spraw mogących wystąpić w praktyce zawodowej, w związku z czym orzecznictwo traktuje się jako uzupełnienie i uszczegółowienie przepisów, co jest cenną wskazówką dla inwestorów i wykonawców w rozpoczynanych czy toczących się procesach inwestycyjnym.

Wystarczy przytoczyć zagadnienia klauzul waloryzacyjnych w umowach o roboty budowlane, które znalazły szerokie odbicie w orzecznictwie skąd można czerpać podpowiedzi dla nowo zawieranych kontraktów. Z tym tematem zmierzył się mgr inż. Maciej Sikorski – Prezes firmy ORGBUD-SERWIS, który przedstawił teksty najczęściej stosowanych ale zarazem wadliwych klauzul waloryzacyjnych będących przedmiotem spraw KIO, sądów powszechnych i Sądu Najwyższego.

Jak stwierdził prelegent, bez wątpienia, wprowadzone w ustawie PZP regulacje prawne rozwiązały dotychczasowe problemy w zakresie zasadności przeprowadzania waloryzacji wynagrodzenia. Nadal jednak wiele zależy od samych zamawiających, którzy w projektach umów pomijają lub w sposób ogólny przywołują warunki przeprowadzenia waloryzacji. Nierealne wskaźniki nie dają wykonawcom gwarancji przeprowadzenia waloryzacji zgodnie z umową, stwarzając jednocześnie zagrożenie konieczności dochodzenia swoich praw w postępowaniu sądowym. Zamawiający powinni pamiętać, że prawidłowo skonstruowane klauzule waloryzacyjne mają sprzyjać sprawiedliwemu rozkładowi ryzyka gospodarczego pomiędzy stronami umowy co w konsekwencji przełoży się na sprawną realizację inwestycji.

Kolejnym blokiem były zagadnienia związane stricte z kosztorysowaniem robót budowlanych w kontekście obowiązujących przepisów prawnych. Prezes Honorowa SKB – mgr inż. Balbina Kacprzyk omówiła zagadnienia związane z wartością kosztorysową inwestycji oraz planowanymi kosztami robót budowlanych dokonując zgrabnego porównania, a także w zastępstwie mgr. inż. Ewy Wiktorowskiej wskazała na najczęściej występujące wady w opisie przedmiotu zamówienia, Prezes SKB – mgr inż. Tomasz Pytkowski zajął się tematyką kosztorysu inwestorskiego i przedmiarem robót w zamówieniach publicznych wskazując na braki i niedociągnięcia w obecnie funkcjonujących przepisach, natomiast dr inż. Krzysztof Kaczorek zaprezentował metodę określania zaniżonych cen ofertowych w budownictwie.

Na konferencji nie zabrakło również wystąpień członków wspierających SKB: Sekocenbud, CAS, CCM, ORGBUD-SERWIS, którzy zaprezentowali wyniki merytoryczne swojej działalności niezmiernie przydatne w praktyce zawodowej organizatorów postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, wykonawców i kosztorysantów.

Konferencja była szansą na dyskusję oraz wymianę doświadczeń i sądzić należy, że referaty oraz podsumowanie syntetyczne konferencji wygłoszone przez Prezes Honorową Balbinę Kacprzyk oraz Prezesa SKB Tomasza Pytkowskiego staną się przesłanką do wprowadzenia zmian w regulacjach prawnych i inspiracją w dalszej pracy zawodowej uczestników spotkania.